당신은 주제를 찾고 있습니까 “kogo dotyczy określenie w ząbek czesany – Stanisław Grzesiuk – Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka“? 다음 카테고리의 웹사이트 ppa.khunganhtreotuong.vn 에서 귀하의 모든 질문에 답변해 드립니다: https://ppa.khunganhtreotuong.vn/blog/. 바로 아래에서 답을 찾을 수 있습니다. 작성자 Folklor Warszawski 이(가) 작성한 기사에는 조회수 41,109회 및 좋아요 407개 개의 좋아요가 있습니다.
Tymczasem Kazimierz Górski przez wiele lat przechowywał liścik jaki dostał od nerwowego kibica po jednym z pierwszych meczy w roli trenera. Po porażce z RFN 1:3 ktoś napisał do niego: „Ty lebiego w ząbek czesany, zajmij się lepiej trampkarzami”. Jak widać prawda to nie nowa, że na futbolu znają się w Polsce wszyscy.
Table of Contents
kogo dotyczy określenie w ząbek czesany 주제에 대한 동영상 보기
여기에서 이 주제에 대한 비디오를 시청하십시오. 주의 깊게 살펴보고 읽고 있는 내용에 대한 피드백을 제공하세요!
d여기에서 Stanisław Grzesiuk – Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka – kogo dotyczy określenie w ząbek czesany 주제에 대한 세부정보를 참조하세요
Utwór pochodzi z płyty – Stanisław Grzesiuk, z archiwum Polskiego Radia, lata 1959-1962
Alejami wycackany szedł se jakiś gość,
Facjata niby owszem, może być
Nagle potknął się o kamień rycząc \”Och, psiakość!
Jak oni mogą w tej Warszawie żyć!\”
I ciut nie zalała mnie zła krew,
Więc go na perłowo w tenże śpiew:
Ref.
Nie bądź za cwany w Unrę odziany,
To może mieć dla ciebie skutek opłakany
Nie masz cwaniaka nad warszawiaka,
Który by mógł go wziąć pod bajer lub pod pic
Możesz mnie chamem zwać, możesz mi w mordę dać
Lecz od stolicy wont, bo krew się będzie lać
Wiec znakiem tego, nie bądź lebiegą
Przyhamuj buzię i nie gadaj więcej nic
Jeden był specjalnie na Warszawę straszny pies
Już mówił nawet : \”Warschau ist kaputt!\”
Lecz pomylił się łachudra, rozczarował fest
I próżny był majchrowy jego trud
Mówić nawet nie potrafię, ach
I dzisiaj mu śpiewamy tak:
Ref.
Chciałeś być cwany, w ząbek czesany,
To teraz gnijesz, draniu, w błocie pochowany
My, warszawiacy, jesteśmy tacy,
Kto nam na odcisk – to już Hiszpan* – zimny trup
I niechaj każdy wie: kto na nas szarpnie się,
To mu to zaraz bokiem wyjdzie – może nie?
Nie masz cwaniaka nad warszawiaka
Chcesz z nami zacząć to se przedtem trumnę kup
kogo dotyczy określenie w ząbek czesany 주제에 대한 자세한 내용은 여기를 참조하세요.
Co oznacza określenie ” w ząbek czesany ” – Zapytaj – Onet
Zobacz 4 odpowiedzi na pytanie: Co oznacza określenie ” w ząbek czesany ” ?
Source: zapytaj.onet.pl
Date Published: 1/30/2021
View: 6154
Nie masz cwaniaka na Warszawiaka
Chciałeś być cwany, w ząbek czesany, … Określenie „trup jak Hiszpan” było w przedwojennej Warszawie bardzo popularne i wzięło się od epemii grypy w …
Source: gwara-warszawska.waw.pl
Date Published: 11/29/2022
View: 5374
W KÓŁKO GOLONY – Narodowe Centrum Kultury
Określenie W KÓŁKO GOLONY to swoista zabawa językowa, można je bowiem … Połączenia takie jak W KÓŁKO GOLONY, w ząbek czesany, „za uzdę szarpany, …
Source: www.nck.pl
Date Published: 1/17/2022
View: 7288
Tak mówią prawdziwe warszawiaki – Warszawa – Super Express
Tylko prawdziwi mieszkańcy stolicy wiedzą, kim był lajkarz, kto chodził w ząbek czesany i gdzie się urodził sztyfcik z marymonckiej monki.
Source: www.se.pl
Date Published: 6/15/2021
View: 3136
Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka : tango – Stare Melodie
Chciałeś być cwany, w ząbek czesany. To teraz gnijesz, draniu, w błocie pochowany. My, Warszawiacy, jesteśmy tacy.
Source: staremelodie.pl
Date Published: 8/25/2022
View: 5277
Leksykalne wykładniki aprobaty we współczesnej …
[S]: Jorguś, ty w ząbek czesany purysto, myślisz, że jak masz bumagę z Oxfordu to jesteś git artysta? Przyjedź cwaniaczku na Pragie, …Source: docplayer.pl
Date Published: 1/10/2022
View: 8042
Ciemiączko – budowa, rodzaje, zrastanie, problemy, badanie
Problemy, z którymi zgłaszają się rodzice do pediatrów dotyczą zazwyczaj: … Ponadto rozmiar ciemiączka pomaga w określeniu wieku niemowlęcia.
Source: www.medonet.pl
Date Published: 5/2/2022
View: 8749
SŁOWNICTWO POLSZCZYZNY GWAROWEJ NA …
Z kolei określenie „ni to polski, ni białoruski (ni rosyjski)” inaczej ujmuje … Polszczyzna na Brasławszczyźnie jest zróżnicowana, a dotyczy to w …
Source: depot.ceon.pl
Date Published: 11/12/2021
View: 8703
주제와 관련된 이미지 kogo dotyczy określenie w ząbek czesany
주제와 관련된 더 많은 사진을 참조하십시오 Stanisław Grzesiuk – Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka. 댓글에서 더 많은 관련 이미지를 보거나 필요한 경우 더 많은 관련 기사를 볼 수 있습니다.
주제에 대한 기사 평가 kogo dotyczy określenie w ząbek czesany
- Author: Folklor Warszawski
- Views: 조회수 41,109회
- Likes: 좋아요 407개
- Date Published: 2017. 7. 10.
- Video Url link: https://www.youtube.com/watch?v=8TvoSIsENGs
„Lebiega w ząbek czesany”.
Jak wspomina Lesław Ćmikiewicz szalona radość z pierwszego po 36 latach awansu do Mistrzostw Świata była tak duża, że politycy PZPR zdecydowali się opóźnić powrót reprezentacji o kilka godzin, ponieważ tego dnia odbywał się jakiś ważny zjazd partii.
Mecz na Wembley straszy kolejne pokolenia kibiców i piłkarzy. Jednak dzięki temu „zwycięskiemu remisowi” reprezentacja Polski otrzymała przepustkę na Mistrzostwa Świata w RFN, gdzie odniosła swój historyczny sukces. Polacy nie tylko grali skutecznie, ale i widowiskowo. Wielu ekspertów uważa, że gdyby nie fatalne opady deszczu przed meczem półfinałowym z Niemcami we Frankfurcie, Polacy zagraliby w finale tych mistrzostw. A tak zdobyli „tylko” trzecie miejsce… Ten niedosyt jest czymś niewyobrażalnym dla obecnego pokolenia. W 1976 roku Polacy zdobyli „tylko” srebrny medal olimpijski, co skłoniło Kazimierza Górskiego do złożenia rezygnacji z funkcji trenera. Dwa lata później podczas mistrzostw w Argentynie zajęła „tylko” 5 miejsce, co potraktowano jako kolejną porażkę. Trzeba było doświadczyć chudych lat 90. polskiego futbolu, żeby po latach docenić te „klęski”.
Olbrzymi wkład w sukcesy polskiego piłkarstwa w tamtym czasie miał trener Kazimierz Górski, który stworzył polski zespół od podstaw. W dwa lata udało mu się poukładać drużynę, która wpierw zdobyła złoty medal olimpijski, później trzecie miejsce na mistrzostwach świata i srebro na olimpiadzie w Montrealu. Dziennikarze zachwyceni grą polskiej drużyny próbowali dociekać przepisu pana Kazimierza na sukces. Tak powstało kilkadziesiąt powiedzonek Kazimierza Górskiego, które na stałe weszły do polskiego języka: „Piłka jest okrągła, a bramki są dwie”, „Mecz można, wygrać, przegrać lub zremisować”, „Chodzi o to żeby strzelić jedną bramkę więcej od przeciwnika”, „Dopóki piłka w grze, wszystko jest możliwe”, „Tak się gra, jak przeciwnik pozwala”, czy „Mi si wydaji, że gdy się szczęście zaczyna powtarzać, to nie jest już szczęście”. Po zakończeniu kariery równie enigmatycznie tłumaczył zawiłości futbolu widzom. Dziennikarzowi, który w przerwie meczu reprezentacji Polski zapytał go, jak nasza drużyna powinna zagrać po przerwie, żeby ten mecz wygrać?, odpowiedział z charakterystycznym lwowskim akcentem: „Mi si wydaji, że oni powinni strzelić bramkę”. Bo jak lubił podkreślać: „Piłka to gra prosta. Nie potrzeba do niej filozofii”. Dlatego na szczególnie natrętne pytania odpowiadał: „Co do szczegółów to niech się wypowiedzą specjaliści”.
Tymczasem Kazimierz Górski przez wiele lat przechowywał liścik jaki dostał od nerwowego kibica po jednym z pierwszych meczy w roli trenera. Po porażce z RFN 1:3 ktoś napisał do niego: „Ty lebiego w ząbek czesany, zajmij się lepiej trampkarzami”. Jak widać prawda to nie nowa, że na futbolu znają się w Polsce wszyscy.
Janusz Podolski
Zobacz jak grała reprezentacja pod wodzą Kazimierza Górskiego
Co oznacza określenie ” w ząbek czesany ” ?
w ząbek czesany – w kontekście tej wypowiedzi szczególnie mnie się kojarzy z Hitlerem.
Tu chodziło o coś związanego z Hitlerem i Warszawą.
Proszę czekać… Proszę czekać…
Nie masz cwaniaka na Warszawiaka – Stowarzyszenie Gwara Warszawska
Alejami wycackany szedł se jakiś gość,
Facjata niby owszem, może być
Nagle potknął się o kamień rycząc „Och, psiakość!
Jak oni mogą w tej Warszawie żyć!”
I ciut nie zalała mnie zła krew,
Więc go na perłowo w tenże śpiew:
Nie bądź za cwany w Unrę odziany,
To może mieć dla ciebie skutek opłakany
Nie masz cwaniaka nad warszawiaka,
Który by mógł go wziąć pod bajer lub pod pic
Możesz mnie chamem zwać, możesz mi w mordę dać
Lecz od stolicy wont, bo krew się będzie lać
Wiec znakiem tego, nie bądź lebiegą
Przyhamuj buzię i nie gadaj więcej nic
Jeden był specjalnie na Warszawę straszny pies
Już mówił nawet : „Warschau ist kaputt!”
Lecz pomylił się łachudra, rozczarował fest
I próżny był majchrowy jego trud
Mówić nawet nie potrafię, ach
I dzisiaj mu śpiewamy tak:
Chciałeś być cwany, w ząbek czesany,
To teraz gnijesz, draniu, w błocie pochowany
My, warszawiacy, jesteśmy tacy,
Kto nam na odcisk – to już Hiszpan* – zimny trup
I niechaj każdy wie: kto na nas szarpnie się,
To mu to zaraz bokiem wyjdzie – może nie?
Nie masz cwaniaka nad warszawiaka
Chcesz z nami zacząć to se przedtem trumnę kup
* – Określenie „trup jak Hiszpan” było w przedwojennej Warszawie bardzo popularne i wzięło się od epidemii grypy w Hiszpanii w roku 1918. Zmarło wtedy ok 50 milionów ludzi w całej Europie, a grypę nazwano „hiszpanką”.
W KÓŁKO GOLONY | Narodowe Centrum Kultury
„A najmorowszy przełożony
to jest nasz Miecio W K&;ŁKO GOLONY”
– że Miecio to pseudonim powstańczy podporucznika Antoniego Sakowskiego, dowódcy 1. plutonu 1. kompanii batalionu „Parasol”, tego możemy się dowiedzieć z podręczników, wydawnictw
tematycznych czy przypisów do porządnych wydań piosenek powstańczych. Ale co tak naprawdę znaczy W K&;ŁKO GOLONY i czy należy to rozumieć dosłownie czy metaforycznie?
Określenie W K&;ŁKO GOLONY to swoista zabawa językowa, można je bowiem odczytywać zarówno dosłownie, jak i w przenośni – ale wcale nie literackiej! Połączenia takie jak W K&;ŁKO GOLONY, w ząbek czesany, „za uzdę szarpany, sieczką i obierkami karmiony, w pierwszą krzyżową połamanem batem bity, z Ochoty na Szmulowiznę bez most Kierbedzia tam i nazad ganiany”, taka jego w tę i nazad czy ciapciak, lebiega, niewidymka używane były na warszawskiej ulicy jako barwne epitety pod czyimś adresem i miały za zadanie jedynie odzwierciedlić emocje wzburzonego nadawcy. Jednak połączenia W K&;ŁKO GOLONY i W ZĄBEK CZESANY miały również znaczenia dosłowne. O ile W ZĄBEK CZESANY rzeczywiście mogło wskazywać na rodzaj fryzury (opadający na czoło kosmyk z zaczesanej na bok grzywki – tak na niektórych zdjęciach był niekiedy przedstawiany Adolf Hitler), o tyle W K&;ŁKO GOLONY oznaczało dosłownie ‘mający tonsurę’, czyli należący do braci zakonnej lub – w dawniejszych
czasach – w ogóle do stanu duchownego. W powstańczej piosence „najmorowszy przełożony” Miecio nie jest jednak klerykiem, księdzem ani zakonnikiem – chodzi o wymuszone względami higienicznymi wygolenie czubka głowy po urazie i przed założeniem opatrunku (podporucznik został bowiem ranny w głowę podczas walk powstańczych).
Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka : tango
Alejami , wycackany, szedł se jakiś gość
Facjata niby owszem, może być
Nagle potknął się o kamień rycząc: Och, psiakość!
Jak oni mogą w tej Warszawie żyć?
I ciut nie zalała mnie zła krew
Więc go na perłowo w tenże śpiew
Nie bądź za cwany, w Unrrę odziany
To może mieć dla ciebie skutek opłakany
Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka
Który by mógł go wziąć pod bajer lub pod pic
Możesz mnie chamem zwać, możesz mi w mordę dać
Lecz od stolicy wont, bo krew się będzie lać
Wiec znakiem tego, nie bądź lebiegą
Przyhamuj buzię i nie gadaj więcej nic
Jeden był specjalnie na Warszawę straszny pies
: „ Warschau ist kaputt !” Już mówił nawet!”
Lecz pomylił się łachudra, rozczarował fest
I próżny był majchrowy jego trud
Mówić nawet nie potrafił jak
I dzisiaj mu śpiewamy tak:
Chciałeś być cwany, w ząbek czesany
To teraz gnijesz, draniu, w błocie pochowany
My, Warszawiacy, jesteśmy tacy
Kto nam na odcisk, to już pisz pan: zimny trup
I niechaj każdy wie: kto na nas szarpnie się
To mu to zaraz bokiem wyjdzie, może nie?
Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka
Chcesz z nami zacząć, to se przedtem trumnę kup
Leksykalne wykładniki aprobaty we współczesnej polszczyźnie potocznej. Źródła ewolucja prognozy
Transkrypt
1 Kwartalnik Językoznawczy 2011/2 (6) Jarosław Pacuła Leksykalne wykładniki aprobaty we współczesnej polszczyźnie potocznej. Źródła ewolucja prognozy Fajnie jak to łatwo powiedzieć… rozpatrując trafność sparafrazowanych tu słów piosenki w zakresie sposobów wyrażania aprobaty we współczesnej polszczyźnie, można je uznać za słuszne, zgadzać się z nimi, można przychylać się do tak postawionej tezy, zgadzać się z nią i podpisywać się pod nią, albo też po prostu można być tego samego zdania. Coraz częściej jednak w roli językowych wykładników akceptacji, pochwały i uznania zamiast form opisowych występują lakoniczne, jednowyrazowe stwierdzenia oceniające, jak: wspaniałe, wyborne, świetne, debeściarskie i wypasione. Istotną sprawą jest przy tym stałość pojawiających się wciąż innowacji. Zgromadzony na potrzeby niniejszego tekstu materiał ujawnia stosunkowo silne ograniczanie kodu werbalnego wedle zasady jedno słowo załatwi wszystko przy czym trudno jednoznacznie ocenić, czy dowodzi to ubożenia języka, czy też przeciwnie obfitość tych lapidarnych form jest dowodem jego bogactwa. Przytoczony materiał częściowo znajduje poświadczenie w słownikach, niemniej jednak jego historyczny status w jakimś stopniu jest ograniczony i nietrwały. Z uwagi na powszechność i odniesienie do sfery codziennych doznań człowieka wybrany krąg słownictwa świadczy zarazem o upotocznieniu języka i obniżeniu się normy językowej 1. Polem obserwacji stały się naturalne zachowania komunikacyjne w przestrzeni publicznej: rozmowy uczniowskie w szkole, wypowiedzi na forach internetowych, dyskusje w środkach lokomocji oraz telewizji i radiu 2. Powodem wyboru takiego materiału źródłowego jest chęć uchwycenia specyficznych i ponadjednostkowych cech słownictwa wyrażającego aprobatę i zadowolenie. Zasadnicza kwestia związana ze słownictwem aprobatywnym to jego obszerna synonimika. Jednemu tylko hasłu w słowniku przyporządkowanych 1 Na podstawie przeprowadzonych badań socjolingwistycznych Władysław Lubaś podaje, że w powiększyła się jedynie grupa osób średnio zdolnych do posługiwania się językiem (W. Lubaś, Kultura językowa Polaków, Nauka Polska 1989, t. 5, s ). 2 Na oznaczenie takiego stanu polszczyzny (rozumianego jako faza jej rozwoju) Kwiryna Handke zastosowała termin język polski codziennej komunikacji przełomu XX i XXI wieku (K. Handke, Socjologia języka, Warszawa 2008, s ).
2 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty bywa kilkanaście wyrazów bliskoznacznych, jak na przykład wyrazowi fajny, któremu odpowiada szereg (SWB, SA): najlepszy, morowy, wyborny, bezkonkurencyjny, niedościgniony, wybitny, doskonały, świetny, mistrzowski, idealny, równy, byczy, fest, klawy, bomba, super, morowy, rewelacyjny, odlotowy, boski, odjazdowy, obłędny nie wliczając form przyimkowych (typu: w dechę, bez zarzutu) oraz słownictwa nowszego i slangowego. Bogata synonimia słownictwa tego kręgu jest zarazem dowodem wysokiej częstotliwości jego użyć. Oczywiście, jeśli idzie o leksykę wyrażającą aprobatę, zasób współczesnej polszczyzny znacząco się powiększył, jest bogatszy od rejestrów słownikowych. Faktem jest też, że w sporej części status tego słownictwa jest dyskusyjny i pozostaje w zakresie innowacji językowej, uzusu czy też nawet błędu. Niemniej jednak nawet pobieżna obserwacja przytoczonego w tym miejscu słownictwa wskazuje na jego wielofunkcyjność, co zapewne wynika z chęci ograniczenia środków językowych w wyrażaniu myśli. Egzemplifikację zjawiska mogą stanowić wyrazy od dłuższego czasu obecne w polszczyźnie: ekstra 1. w funkcji przymiotnikowej: bardzo dobry, atrakcyjny (USJP), niezwykły, wspaniały, doskonały (SGU): Zdaję sobie sprawę, że ten moment będzie obserwować cały kraj. Przygotujemy coś naprawdę ekstra (DZ, 12 XII 07); 2. w funkcji przysłówka: Sondaż CBOS: Polakom jest ekstra (GW, 28 XII 07); OK / O.K. /OKI /okey /okej 1. w porządku (USJP): Pod hasłem»metropolia jest okey«zaczął się wczoraj w Trójmieście czterodniowy festiwal muzyki i teatrów niezależnych (GW, 27 XII 07), Wajda wie, że jeśli odczuwa je podczas prób, zdjęć, czy przeglądu materiału, to znaczy, że to coś jest o.k. (GW, 6 III 06); 2. dobrze (USJP): Może z perspektywy fanów to nie wygląda ok, ale dla nas to duża ulga ( 2 IV 08); 3. zgoda (USJP): Przegraliśmy. Ok rozumiem, ale skąd w nas tyle nienawiści? ( 13 VI 08); mega 1. w funkcji przysłówka bardzo bardzo (SGU): Elatus, pozwolisz, że się nie zgodzę z Tobą w tej kwestii. Moim zdaniem było mega, mega świetnie! ( 13 II 2006); 2. w funkcji przymiotnika: wyjątkowy, świetny, niepowtarzalny : Ona jest świetna!!! Koncert był mega! ( 14 VII 08). Na tle wymienionych wyrazów pewną odmiennością cechuje się super, który zarówno występuje w funkcji różnych części mowy, jak i stał się bazą derywacyjną dla szeregu innych słów 3 : 3 Pomijam tu złożenia typu supermocny czy superczłowiek (możliwe także w przypadku
3 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty super 1. przysłówek nadzwyczajnie, świetnie, znakomicie (SJP): Jeśli te biznesy gdzieś się spotykają, to byłoby super (GW, 13 XII 2006); 2. wykrzyknik aprobatywny: Super cieszy się Marcin, chwali za pomoc innych Polaków (GW, 31 V 06); 3. przymiotnik najlepszy w swojej klasie; nadzwyczajny (SJP), o czymś lub o kimś: niesamowity, wspaniały, rewelacyjny, genialny, świetny, dobry, w porządku (SGU): Z Metalliką do końca życia, metal jest super! (DZ, 29 V 08), Tu opieka jest super! Lekarze robią wszystko, co tylko możliwe (DZ, 5 X 07), Film był suuuuuper. Extra pomysły na randki. chyba muszę wysłać na ten film mojego chłopaka, żeby urozmaicił nasze randki. Film naprawdę pierwsza klasa! ( 20 VII 08); superowy: Ale ten strój teletubisia jest superowy, też bym chciała taki mieć ( 13 I 08); superowo: Ten program wygląda superowo, ale w zerówce nie da się pracować indywidualnie tylko z jednym dzieckiem, a podejrzewam, że tego właśnie wymaga od nauczyciela ( 19 I 06). Inny charakter ma również przymiotnik fajny jeszcze niedawno (wraz z pochodzącymi od niego przysłówkami) traktowany jako kolokwializm, gdyż nosił znamiona nacechowania środowiskowego. Dzisiaj w języku funkcjonują także inne warianty tego słowa. Oto rezultat jego potencjału derywacyjnego 4 : fajny dobry, ładny (USJP), pierwszorzędny, dobry, do rzeczy, porządny (SJPD); fajowy ładny, w porządku, dobry ; fajowski posiadający cechy pozytywne, fajny (SOK): Widz musi rano uwierzyć, że będzie miał fajny dzień (GW, 2 III 07), Domek jak z bajki, ale Marcelinka ma fajowy pokoik! Ten kształt tylko pozazdrościć wyobraźni i smaku i gustu w urządzeniu wnętrza ( 18 VIII 07), Ten serial jest fajowski. Oglądalność też ma dobrą. W okolicach 7 milionów ( 31 V 08); fajnie, fajno (odnotowane w SJPD, obecnie bardzo rzadkie w użyciu, słowo gasnące 5 ): Fajnie byłoby znów zagrać z Chelsea (GW, 25 IV 08); fajowo dobrze, ładnie, ekstra i mega), które są niezwykle powszechne i w zasadzie w języku mówionym jest ich tyle, ile rzeczowników i przymiotników. 4 Przymiotnik fajny cechuje się dużą aktywnością słowotwórczą, czego dowodem są formy tu niewymienione, a odnotowane w Słowniku polskich leksemów potocznych (pod red. W. Lubasia, t. 1 3, Kraków ): fajniacki, fajnisty, fajniuchny, jak również w Słowniku gwary warszawskiej XIX wieku (pod red. B. Wieczorkiewicza, Warszawa 1966): fajn, fajniutki, fajnowy, fajnowaty, fajnowny. 5 Wyraz fajno trudno nazwać archaizmem, dlatego też posługuję się tu określeniem słowo gasnące, zastosowanym przez Krystynę Kleszczową na oznaczenie słów stopniowo wychodzących z użycia, powoli zanikających (K. Kleszczowa, Gasnące słowa, Prace Filologiczne 2000, t. 45, s ). Por. K. Handke, Czasowe cezury i przebieg życia
4 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty pięknie (SGU): Niech docenią pracę, uszanują innych i przy okazji się czegoś nauczą jak fajowo jest samemu na coś zapracować, a nie iść na łatwiznę i po prostu wziąć ( 17 III 08); fajowsko / fajosko świetnie, wyjątkowo, rewelacyjnie (SGU): Fajosko to wygląda. Jeśli fabuła dorówna niezłej animacji, to się piszę na to ( 10 V 08), Fajowsko zakręcony dzień tak to określiła kochana Martusia, mój Mały Detektyw ( 28 XII 04). Zasadniczym źródłem obfitości omawianego tu słownictwa jest neosemantyzacja. Zarówno jednak i powstałe neologizmy, i utworzone od nich formy, przyjmują charakter ekspresywny. Tak też na przykład: szał prymarnie rzeczownik oznaczający stan choroby umysłowej, obłędu, furii (SJPD), który w sensie stan silnego podniecenia stał się bazą dla znaczenia sekundarnego coś ciekawego, interesującego, absorbującego : Czy Ty też oddajesz się szałowi świątecznych zakupów? (DZ, 27 XI 07); szałowy robiący ogromne wrażenie (USJP), świetny, doskonały, najlepszy w swoim rodzaju (SGU), robiący duże wrażenie; wystrzałowy, odlotowy (SJP): Dlatego po wyjściu z kina postanowiłam, że odtąd swoje smutki i radości będę przeżywać w szałowym opakowaniu (DP, 19 V 08), Wtedy powiedziałam: gdybym teraz miała umrzeć, to w tym mogę być pochowana. Pomyślałam, że przecież w dżinsach na spotkanie z Panem iść nie wypada. Lepiej już coś szałowego (GW, 10 VI 08); szałowo: Dlatego nasza praca zaczyna się często od przekonania klienta, że wcale nie prezentuje się tak szałowo, jak sądzi (N, 23/08); por.: szał w trampkach wspaniale, wspaniały (SGU), szał bambino dobrze, doskonale, świetnie (SGU); wyczesany imiesłów określający wygładzone w wyniku czesania sierść zwierzęcia lub włosy (według definicji hasła wyczesać w USJP), który w sensie zgrabny, elegancki, gustowny (jako efektu czesania) stał się źródłem znaczenia sekundarnego wskazywania na coś doskonałego, idealnego, interesującego: Wyczesany kryminał przygotowuje Michał Urban. Na scenie obok wymienionych aktorów pojawi się plejada solistów Rozrywki (GW, 14 V 08); wyczes: Góra Kamieńsk jest pełna atrakcji po prostu wyczes jak na nasz rejon. Polecam wszystkim! ( 14 VII 08); wypasiony w użyciu przymiotnikowym wyraz określający dobrze utuczone zwierzę lub grubego człowieka (USJP); przyjmując treść nazbyt wyrazu, w: Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, pod red. M. Białoskórskiej, t. 4, Szczecin 1998, s
5 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty dobrze wyglądający, dał początek znaczeniu sekundarnemu świetny, wspaniały (SGU): W rozmowie z 11 marca Popenda przekonuje posła, że wóz jest»wypasiony«: Nawigacja, telewizorek, zasłony. To jest, wiesz… (GW, 12 XI 04), Dziewczynę mam wypasioną. Samochód mam wypasiony i psa mam wypasionego (GW, 24 VII 07); por. wypas / full wypas: Chodzi mi o full wypas laptop do grafiki komputerowej. Mam do wydania max. 5000,00 zł ( 15 VII 08); boski w znaczeniu prymarnym przymiotnik nazywający coś, co dotyczy Boga (USJP), z kolei wtórnie ktoś lub coś wspaniałego, pięknego, wyróżniającego się, wyjątkowego, przyjemnego, budzącego zachwyt (USJP, SJP, SGU): Boska Brazylia pokonała Rosję (GW, 13 VII 07), Liga włoska znów boska? (GW, 26 VIII 07), Pizza wręcz boska, patrzyłem dokładnie: ser zawinięty w brzegi, ciasto takie, że wciągnąłem ze swoją lubą całość jak odkurzacz. Wzięliśmy wiejską z kurczakiem i innym mięsiwem cała pizza wypasiona na max ( 7 V 07); bosko: Na razie jest bosko. Działacze partyjni przysięgają, że wystarczy na nich zagłosować, a poświęcą nam swe serca, myśli i czyny (GW, 14 XI 04); bombowy wedle definicji słownikowych przymiotnik wskazujący na związek z bombą pociskiem lub ładunkiem wybuchowym (USJP); powstały w drodze konotacji sens wybuchowy, nagły, niespodziewany, głośny dał początek znaczeniu sekundarnemu coś, co robi duże wrażenie, wywołuje sensację, coś dobrego, ładnego, świetnego, wzbudzającego zachwyt i podziw, rewelacyjnego (USJP, SGU, SJP): Kolega Malinowskiego […] zachwyca się swoim proboszczem: Bombowy facet, bezpośredni, umie zjednoczyć (N, 32/02); bomba w znaczeniu przymiotnikowym świetny, wspaniały, niezwykły, w znaczeniu rzeczownikowym o czymś wspaniałym, obliczonym na sensację lub o sensacyjnej wiadomości, także okrzyk wyrażający aprobatę, zachwyt (USJP): Ciasteczka po prostu bomba! Na gorąco są najlepsze. Polecam każdemu!!! ( 30 IX 06); bombowo: Ta czarna z Pussycat Dolls starsza babka, ale bombowo wygląda! ( 5 XI 07); powalający według znaczeń czasownika powalić (USJP, SJP): przewracający kogoś lub coś ; wyraz przyjął przenośne znaczenie sprawiający, że ktoś zostaje zwalony z nóg, ktoś jest ciężko zaskoczony : Andrew Adamson, reżyser»opowieści z Narnii«, naszpikował film masą powalających efektów specjalnych (walka drzew i wody ze złymi wojskami, które podbiły Narnię, robi wrażenie), dobrze poprowadził młodych
6 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty aktorów (N, 22/08); powalająco: Heidi działa powalająco nawet na Volkswagena ( 17 IV 08); wystrzałowy przymiotnik prymarnie wskazujący na związek z wystrzeleniem pocisku z broni palnej, też: hukiem temu towarzyszącym; związany z odgłosem podobnym do strzału (USJP i SJP podają jedynie wystrzał), który w sensie niebanalny, głośny, szumny dał początek znaczeniu sekundarnemu nazywający coś bardzo atrakcyjnego, doskonałego, efektownego, modnego (USJP, SGU, SJP): Last.fm ma wiele fajnych, wystrzałowych rozwiązań i aż nie mogę się doczekać, żeby zastosować je do innych obszarów naszej działalności powiedział Smith (GW, 31 V 07); wystrzałowo: Festiwal Era Nowe Horyzonty zacznie się wystrzałowo: pokazem nagrodzonego w tym roku Złotą Palmą w Cannes belgijskiego»dziecka«, i to w obecności jego twórców Luca i Jean-Pierre a Dardenne ów (GW, 23 VI 06); obłędny prymarnie przymiotnik oznaczający coś, co jest wyrazem obłędu; obłąkańcze (SJP, USJP), a w sensie osobliwy, wyjątkowy, rzadko spotykany stał się podstawą znaczenia wtórnego, nazywając coś nadzwyczajnego, wspaniałego, niesamowitego (USJP, SJP, SGU): Panorama jest szeroka obłędny widok. Chociaż uprawiany tu rzepak nie pachnie najlepiej, to w porze kwitnienia wygląda niesamowicie ( 14 V 07); obłędnie (również w zakresie stopniowania): Do dzisiaj pamiętam ogromne ilości bez pochowanych w pudełkach po butach. Były po prostu obłędnie pyszne! (DP, 26 VI 08), Wiatrówka w pełni spełniła moje oczekiwania, świetnie strzela i obłędnie wygląda, gorąco polecam wszystkim zainteresowanym ( VIII 07); obłęd: To, co działo się przed sceną to był po prostu obłęd. Przy okazji, wielkie dzięki za wspaniałe przyjęcie! ( 12 VII 08); ligowy pierwotnie przymiotnik o znaczeniu należący do związku, organizacji, przymierza, sojuszu (według podanych w USJP definicji wyrazu liga); w sensie doborowy, znajdujący poparcie ewokuje znaczenie wtórne: dobry, fajny, akceptowany (SGU): Dni Czchowa ogólnie extra! Brathanki, Wodecki ligowa impreza. Oby takich więcej! ( 28 VII 08); ligowo: Rzadko kiedy tutaj piszę, ale o urodzinkach Michała po prostu należy napisać, bowiem było ligowo ( 18 III 07); liga: Co tu dużo pisać sprzęt pierwsza liga, działa rewelacyjnie ( 9 VII 08);
7 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty wymiatać prymarnie czasownik nazywający czynność przesuwania miotłą, szczotką po jakiejś powierzchni, wygarniania kurzu, śmieci itp. (SJP), który w sensie porządkować, robić z czymś porządek dał początek znaczeniu sekundarnemu, tj. robić coś bardzo dobrze, porządnie (SGU): Gortat lata i wymiata (SE, 12 VII 07); wymiatający: Ja ostatnio oglądałem»teksańską masakrę…«. Film fajny, początek jest wymiatający, aż się zdziwiłem, że zaczyna się tak ostro ( 14 XI 04); odlotowy przymiotnik w znaczeniu realnym wskazujący na związek czegoś z oddaleniem się drogą powietrzną (USJP, SJPD); na pierwszym etapie neosemantyzacji odrzeczownikowy wyraz przyjął znaczenie odrywający od rzeczywistości, wprawiający w stan upojenia (SJP, USJP, SGU), które następnie uległo rozszerzeniu poprzez sens powodujący uniesienie, wzmagający emocje i wskazuje na coś bardzo atrakcyjnego, wspaniałego, niesamowitego i niespotykanego (USJP, SGU): Prof. Richard Florida, amerykański socjolog miasta, ukuł termin»coolness«, czyli odlotowe miejsce, które przyciąga ludzi twórczych i zarazem jest przez nich tworzone. Takie»coolness«to np. krakowski Kazimierz (GW, 16 VII 08); odlotowo: Grzesiek, chłopak w koronkowych czerniach, jak z gotyckiego obrazka, o którym mówią»gwiazda kampusu«, wygląda odlotowo, ale zawsze lubił nie być spod sztancy, w przeciwieństwie do większości w Nowym Sączu, skąd przyjechał na studia ( 10 VI 08); odlot coś bardzo atrakcyjnego (USJP) także jako wykrzyknienie ale odlot!: Z paraliżującego strachu przed odważnymi pomysłami możemy zapomnieć nie tylko o odlotowej budowli, która mogłaby się stać nowym symbolem Śląska, o delfinarium, o rollercoasterze […] i wielu innych propozycjach. […]. Odlot nie ma u nas szans (GW, 18 II 07); odjazdowy mający związek z ruszeniem w drogę jakimś pojazdem (USJP) znaczenie sekundarne przymiotnika to rezultat dwustopniowej neosemantyzacji: sens powodujący zmianę miejsca, oddalanie się od czegoś stał się podstawą znaczenia odrywający od rzeczywistości, upajający, które z kolei poprzez wartość jedyny w swoim rodzaju, oszałamiający uległo rozszerzeniu, przyjmując treść niepowtarzalne, nadzwyczajne (SGU): Gigantyczna wieża urośnie na wysokość 1228 metrów, pomieści 100 tys. osób. To tylko jeden z odjazdowych budynków, które wkrótce zapełnią Ziemię (N, 42/06); odjazdowo: O»grafikach«mówią w akademii»dżezi«.»dżezi«są trendy, oryginalni, ubrani odjazdowo, pewni siebie, tacy trochę»audiowizualni«. Rynek uczy
8 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty ich, że nie trzeba być autentycznym, tylko perfekcyjnym ( przeglad-tygodnik.pl; 24 V 05); odjazd coś niezwykłego, ekscytującego (USJP): Juwenaliowy koncert plenerowy Reni Jusis […]. Po koncercie klubowy odjazd impreza na dwóch poziomach house i chill out ( 11 V 04). Co prawda, rozszerzenie lub przeniesienie znaczeń wyrazów jest przyczyną sporej pojemności semantycznej omawianych jednostek, jednakże obecność w języku ogólnym większości z nich to kwestia zapożyczeń wewnętrznych. Są to z reguły neologizmy strukturalne i znaczeniowe (rzeczownikowe, czasownikowe i przymiotnikowe), jako takie przejęte z języka źródłowego. Ich występowanie wykroczyło właściwie poza ramy jednej tylko środowiskowej odmiany polszczyzny (np. slangu hip-hopowców, gwary uczniowskiej czy mowy blokersów), co świadczy o ich międzystylowym charakterze. Poniżej przywołano kilka takich wyrazów, podając też ich warianty: spokojnie w języku ogólnym i odmianach środowiskowych wyraz występuje w czterech znaczeniach: 1. z opanowaniem, bez emocji, 2. bez wydarzeń zakłócających spokój, 3. cicho, wolno, 4. na pewno (USJP). Ponadto w odmianach środowiskowych pojawiają się jego odmianki, niejednokrotnie jako komponenty karykaturalnych konstrukcji: spoko, spoks, spox zachowaj spokój, nie denerwuj się (SGU), oczywiście; na pewno, tak, dobrze, w porządku (SGU), spoko banana, spoko majonez, spoko maroko (!), spoko moko, spoko papier, spoko wodza, spoko jeża, spoko leszcza, spoko luz, spoko woja, spoko maksa. Powszechności nowszych postaci dowodzą między innymi: hasło kampanii społecznej (przykład z prasy): Koniec ze stereotypem zakapturzonego blokersa zainteresowanego tylko wypasionymi furami i gorącymi dziewczynami. Warszawscy hiphopowcy chcą wykorzystać swoją popularność do odciągania młodzieży z blokowisk od narkotyków i gangów. Projekt»Spoko dzieciak«spodobał się stacjom muzycznym, które dorzucą pieniędzy na jego realizację (GW, 13 I 01), jak też ogłoszenie na stronie internetowej sklepu: Skiper Rewelacyjna Łamigłówka! Spoks zabawa! ( 7 VIII 08); rewelacja w słowniku języka ogólnego oraz języku środowiskowym wyraz przyjmuje znaczenia: coś niezwykłego, nowego i bardzo interesującego (USJP), o kimś, kto dokonał czegoś niezwykłego (SJP), w funkcji wykrzyknienia jako świetny. Dla odmiany środowiskowej charakterystyczna jest natomiast forma rewelka coś wzbudzającego zachwyt, zdumienie, zadowolenie, występująca także jako wykrzyknik aprobatywny.
9 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty Ilustracją popularności wyrazu i jego wariantów są na przykład: nagłówek prasowej recenzji filmu:»dziobem i pazurem«rewelacyjny film o polskich ptakach (GW, 3 VI 03), temat forum poświęconego reklamie: Reklamy PLUS GSM dla mnie rewelka!!! ( 14 VI 07), ogłoszenie w sklepie internetowym: Aparat cyfrowy Benq DC-c740i!!! Rewelka!!! ( 30 VII 08); czad wspólnym dla języka ogólnego i socjolektów znaczeniem jest siła i dynamiczność, zwłaszcza cechująca muzykę rockową (USJP), głośna muzyka, np. w dyskotece (SGU). Jednakże w odmianie środowiskowej i języku potocznym wyraz pojawia się też w znaczeniu: dodatnio, z entuzjazmem o jakimś zjawisku, zdarzeniu (SGU), które odzwierciedlają następujące derywaty: czadowy modny, świetny (SGU), czadowo określenie dobrej, miłej atmosfery, sytuacji (SGU), czaderski o czymś, co bardzo się podoba; ciekawy, wspaniały (SGU), czadersko (por. ale czad sytuacja oceniana pozytywnie SGU). Występowanie tych form w różnych wariantach stylowo-komunikacyjnych ujawniają: wypowiedzi odnotowane przez dziennikarza: Czad nie lód! zachwycał się pewien łyżwiarz. Lód? Po prostu czaderski! wtórował mu inny. Nie rozmawiali o drinkach z lodem. Te komplementy dotyczyły tak zwanego szybkiego lodu na nowym, wybudowanym kosztem 30 mln dolarów torze Utah Olympic Oval (N, 07/02), a także fragment książki Jhumpy Lahiri Tłumacz chorób: Masz czadową żonę dodał Prabal, wchodząc za nim. Był nieżonatym profesorem fizyki w Yale. Przez chwilę Sanjeev patrzył na niego nieruchomo, potem się zarumienił. Pewnego razu na kolacji Prabal uznał, że Sophia Loren jest czadowa, Audrey Hepburn też (cyt. za: GW, 7 VI 02); bajer w gruncie rzeczy jest to polisem, który w języku ogólnym i środowiskowym funkcjonuje w dwóch znaczeniach: po pierwsze kłamstwo, zwykle mające na celu zaimponowanie komuś, oszukanie kogoś, wprowadzenie w błąd (SGU, USJP) por. fajny bajer / cienki bajer (SGU), po wtóre sytuacja, w której ktoś czuje się świetnie, fantastycznie (SGU); w tym sensie także jako wykrzyknienie będące reakcją na coś przyjemnego, wyjątkowego por. siaki bajer wyraz podziwu dla czegoś niezwykłego (SGU). Coraz powszechniejsze są także wyrazy derywowane np.: bajerancki efektowny (USJP), ładny, świetny, robiący wrażenie, efektowny (SGU), bajerancko efektownie (USJP) czego potwierdzeniem jest między innymi fragment recenzji prasowej: Fabuła jest przewidywalna, ale Rodriguez robi […] rzeczy, żebyśmy się nie nudzili. Zaskakuje nas bajeranckimi pomysłami: Cherry Darling (Rose McGowan), tancer-
10 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty ka go-go, po amputacji nogi ma zamiast niej karabin maszynowy (GW, 11 X 07), ale też przykład z harcerskiego pisma: Morowy wywiad. Morowy, czyli bajerancki, bombowy, byczy, fajowy, klawy, wdechowy…, ale i harcerski, poprzez skojarzenie z deseniem spodni, które wielu z nas nosi (Watra, nr 209, ). W związku z powyżej przytoczoną leksyką pozostaje także słownictwo dosadne lub mające status wulgaryzmów (coraz rzadziej odczuwane jako takie) 6. Podane tu przykłady to zaledwie niewielka część tego, z czym spotkać się można na co dzień, ale warto zwrócić uwagę na to, w jakich kontekstach to słownictwo się pojawia: wyrąbisty / zarąbisty // wyrąbiście / zarąbiście (brak poświadczeń słownikowych): Bardzo lubił spotkania autorskie. Może nie na samym początku, ale później nawiązywał z czytelnikami zarąbisty kontakt (GW 4 IX 07); zakurwisty / wykurwisty // zakurwiście / wykurwiście wspaniale, cudownie (SGU): Co za wykurwisty kraj! Spotykamy setki takich jak my (GW 3 VII 07); wyjebisty / zajebisty // wyjebiście / zajebiście // zajebioza (brak poświadczeń słownikowych):»nasz dowódca jest zajebisty«mówią z przekonaniem żołnierze (N 28 IV 04), Album jest pełen mocy, także melancholijności… Jak mu wyszło? Dla mnie zajebioza (zważając, że jest samoukiem) ( 19 VII 07); z rzadka pojawia się też postać zajebiaszczo. Dodać trzeba, że wymienione tu przysłówki występując w roli intensyfikatora cechy albo służą stopniowaniu, albo też pojawiają się jako ekwiwalenty znaczenia niesamowicie, strasznie, doskonale, wyjątkowo. Przykładowo: Tegoroczny zjazd mamy już za sobą. Było zarąbiście. ( 3 VII 07), Gigantyczny zbiór zarąbiecie śmiesznych rzeczy!!! ( 10 VII 08). Uwagę przyciągają przy tym kontaminacje powstałe w wyniku zabawy słowem pod względem brzmienia i budowy nawiązujące do wulgaryzmów i występujące w ich znaczeniach. Do najczęściej spotykanych należą: zajedwabisty zajedwabiście oraz zajefajny zajefajnie, zajebongo bardzo dobrze 6 Jak twierdzi Katarzyna Kłosińska, skoro słowa typu zajebisty dla obecnych dwudziestolatków nie są wulgaryzmami, to można przypuszczać, że za jakiś czas staną się już całkiem neutralne; wyciera się bowiem ich ekspresja i tracą ordynarność (W. Staszewski, Zajefajne słowa. Wywiad z Katarzyną Kłosińską, Gazeta Wyborcza z 1 I 2007).
11 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty (SGU), które występują w takich oto kontekstach: Właśnie przeczytałem całość. Zajedwabisty komiks. Klimat, jakich mało. Ale czy dasz radę wszystko przetłumaczyć? (post na forum internetowym 26 XII 03), Ustawiłam się z Marną na mieście na zakupy. Szmateks na Kabatach. Zajebongo szmatka ładnie wyrzucająca cyce za jedyne pięć złotych (fragment opublikowanej w tygodniku opowieści licealistki N, 34/07), Na straży standardów nie stoją już Przybora, Bardini, Wasowski, Kydryński, Holoubek albo ich następcy. Jeszcze za życia ich z telewizji wywiało i to akurat w momencie, gdy społeczeństwu i narodowej estetyce byli potrzebni jak nigdy. Za starzy byli, za eleganccy, zbyt wytworni, za mało trendy, za mało cool, za mało zajefajni (fragment felietonu Tomasza Lisa GW, 27 III 08). Trzeba przy okazji podnieść sprawę zapożyczeń zewnętrznych przeważnie z języka angielskiego. Zazwyczaj są to fonetyczne odwzorowania słownictwa obcego, stąd też wariantywność w ich zapisie. W pewnej mierze słownictwo to ma charakter intersocjolektalny i potwierdza tezę dotyczącą interżargonu (występuje bowiem w odmianach środowiskowych różnych języków) 7. Dlatego też poniżej zaprezentowano grupę takiego słownictwa, zaznaczając przy okazji ich występowanie w języku źródłowym w takich właśnie znaczeniach 8. I tak: cool / kul / kól coś fajnego, miłego, wspaniałego, bardzo udanego (SGU), stwierdzenie, okrzyk wyrażający uznanie, aprobatę (SWO): Pięknie jest żyć we Wrocławiu. Bo tutaj nie tylko prezydent jest fajny, trendy i cool (komu przeszkadza, że nie chciał jakiegoś Groclinu), nie tylko Rynek cudny (choć brudny), ale i ludzie mili (no, chyba że ich jasna krew zalewa, gdy stoją w gigantycznych korkach, bo wtedy taką polszczyzną rzucają, że nie tylko profesorowi Miodkowi uszy by zwiędły) (Gazeta Wrocławska, 12 VI 08), Warszawscy studenci: Krakowskie [Przedmieście] jest cool! (DP, 20 VI 08). Wedle słownika etymologicznego języka angielskiego slangowe znaczenie modny pojawiło się z początkiem lat 30. XX wieku w tzw. Black English i upowszechnione zostało przez kręgi jazzowe [cool pierwotnie zimny, chłodny, oziębły ]; słowniki ogólne języka angielskiego odnotowują także inne znaczenia, istotne z perspektywy tematu: pozostający pod kontrolą; działający bez pośpiechu, opanowany, spokojny; śmiały, zuchwały, w tym także 7 Termin interżargon wprowadza Stanisław Grabias, wskazując na obecność w różnych rodzimych socjolektach wspólnego słownictwa i rozważając przenikanie do polszczyzny leksyki należącej do odmian środowiskowych języków obcych (S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 2001, s ). 8 Informacje dotyczące etymologii słownictwa angielskiego podaję za: Dictionary of Etymology, eds. R. Bernhardt, H.W. Wilson Co. 1988; Dictionary of American Slang, eds. R.L. Chappman, HarperCollins 1998.
12 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty nowsze slangowe: świetny, doskonały ; dobrze wykwalifikowany, zdolny; wybornie się zachowujący, okrzesany (od coolly lekko, prosto ). W mówionej polszczyźnie zdarzają się także formy: coolowy (w piśmie czasem jako qllowy), kulerski, kulersko wszystkie w wielu odmiankach ortograficznych (por. być cool o kimś sympatycznym, miłym SGU). Oto ilustracje: Dyrektor S. pyta, czy dam wiarę, jak wiele złych czynów popełnianych przez młodych to mniej lub bardziej wierne kopie scen z filmów klasy C, gdzie krew leje się wiadrami, a ci młodzi, którzy biją, są tacy ładni, mają taką kulerską nawijkę, wszystko im wychodzi, a ubrania też mają super (GW, 26 XI 04), To coolowy film, bo gra tam Deep! ( 19 X 07); git / gites słowniki odnotowują trzy znaczenia wyrazu: w funkcji przysłówka dobrze, w porządku, przymiotnika dobry, bez zarzutu oraz rzeczownika przedstawiciel polskiej subkultury młodzieżowej lat siedemdziesiątych (USJP): Jest git. Aktorzy grają świetnie, tłumaczenie jest całkiem niezłe, a do tego rewelacyjnie pokazana jest rzeczywistość ówczesnej Rosji, a dokładniej Moskwy ( 9 I 08), [J]: Noblesse, a nie nobles. Tak mie przinajmie na placu uczyli. [S]: Jorguś, ty w ząbek czesany purysto, myślisz, że jak masz bumagę z Oxfordu to jesteś git artysta? Przyjedź cwaniaczku na Pragie, to zmienisz światopogląd. [J]: To jo cie zapraszom do Szopienic na ajntopf. Pyrsk. Antwort już poszoł ( 19 IV 02). Do polszczyzny ogólnej wyraz przedostał się zapewne z gwary więziennej, w której git to więzień grypsujący, inteligentny, twardy 9 w takim też znaczeniu wyraz zaistniał wpierw w żargonie subkultury młodzieżowej, rozgraniczającej ludzi na tzw. swoich, czyli będących git, gitowcami, i frajerów, m.in. hipisów i punków (por. git malina SGU). Jednakże etymologicznie wyraz git wiąże się z gwarą brytyjską, w której w połowie lat 50. pojawił się w znaczeniu osoba bezwartościowa, podła; człowiek głupi albo zasługujący na pogardę, pozostając w kontraście z obecnie występującym w polszczyźnie; light / lajt znaczenie wyrazu we współczesnym języku angielskim ( lekki, łagodny ) to efekt stopniowej neosemantyzacji: pierwotnie lekki, łatwy, zwinny, potem błahy, łatwy, od XVI wieku także zawrotny oraz radosny. W takich też sensach występuje w polszczyźnie i sam wyraz (głównie jako fonetyczne odwzorowanie angielskiego light), i hybrydalne formy od niego pochodzące: lajcik spokój, luz, nieprzejmowanie się M. Kamiński, Gry więzienne. Tragikomiczny świat polskiego więzienia, Warszawa
13 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty niczym (SGU) oraz lajtowy (z kolei od tego lajtowo). Oto kilka kontekstowych ilustracji: Mówił na przykład:»zamknij drzwi, córeczko«. A ja nie potrzebowałam już opiekuna, tylko partnera opowiada. Z Rafałem jest zupełnie inaczej. Lajtowo mówi o ich trwającym dwa lata związku, co oznacza: na luzie, ale i bez większych uniesień (N, 38/02), Nie sposób się zmęczyć rozrywka ma charakter lajtowy, czyli żadnego kolarstwa wyczynowego (N, 31/07), [Praca dla studenta] Polecam pracę w drukarni osobom raczej wytrwałym fizycznie. Czasem jest lajt i się zbiera karteczki, a czasem można się poczuć jak w prawdziwym kołchozie ( 29 IX 07); jazzy / dżezi w polszczyźnie wyraz bądź pełni rolę okrzyku zaskoczenia (SGU), bądź występuje jako przymiotnik oceniający (sympatyczny, niezły, nie lada, super ). Jako zapożyczenie całkowite wyraz odzwierciedla znaczenie obecne w angielskim języku ogólnym, jak również odnosi się do etymologii: żwawy, energiczny, aktywny, krzykliwy (poprzez odniesienie do muzyki jazzowej), w tym do gwarowego znaczenia angielskiego: podniecający, wyolbrzymiony. Ciekawych spostrzeżeń w kwestii znaczenia wyrazu i jego zastosowań dostarczają fragmenty dyskusji na forach internetowych i cytaty z prasy: Moher jest dżezi. Moher, moherowy beret, moherowy bal itd…. Nieoczekiwanie wszystko cokolwiek z moherem się wiąże robi w Polsce zawrotną karierę. Także hasła takie jak moherowa koalicja czy moherowy elektorat wyszły z partyjnych sztabów i dziś używają ich wszyscy (Nowy Dzień, 19 II 06), Prywatka zabawa taneczna organizowana w domu. Dziś powiedziałoby się chyba domówka. A może już zacofany jestem i domówki nie są dżezi. Może teraz są house ówki albo coś równie subtelnego? ( 13 II 06), Tata na porodówce jest dżezi ( 15 I 07); sweet / słit jest to angielska pożyczka, której znaczenia: przyjemny, sprawiający radość i wielki, znakomity są rezultatem stopniowej metaforyzacji prymarnego słodki. W takich też znaczeniach występuje wyraz i formy od niego pochodzące (częściej w postaci odwzorowania brzmienia angielskiego) w polszczyźnie (por. też pol. słodki bobas, słodka gadka, było słodko): W haulinie są mniej pełne barwy, są blade […], a w ALH zmieniony chrom wygląda przepięknie, do tego ALH jest bardziej stabilne niż haulin. Ale już niedługo będzie ETS i będzie słit ( 16 VI 07), O encyklopedycznym przedstawicielu emo myślę dokładnie to samo, co o blondynce w złotych kozaczkach ubranej na różowo, piszczącej»słitaśnie!«i o metalu w glanach,
14 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty ćwiekach i wszystkich tych bajerach, mruczącym»patrzcie, jaki jestem mroczny«. ( l24 II 07); debeściarski jako przymiotnik w języku polskim używany na nazwanie czegoś świetnego, doskonałego (SGU), wyraz powstał w wyniku kompilacji angielskiego przedimka the [D9] oraz przymiotnika best [best] najlepszy (zatem *debest [D9best] w wolnym tłumaczeniu najlepszy spośród wielu ). Jako fonetyczne odwzorowanie tego złożenia stał się podstawą dla innych form, które także podlegają zasadom polskiej fleksji: debeściak / debeściarz, debeściara, debeściarsko. Oto ilustracje ich znaczeń: Spodnie czy fajna sukienka? Ja jestem za sukienką, wygląda debeściarsko ( 10 VIII 08), Debeściakiem został również… papież Jan Paweł II.»Światowy autorytet, bądźmy dumni, że mamy takiego Polaka!«tłumaczy autor tej opinii wypowiadający się na forum onet.pl. Wbrew pozorom nie ma więc jednego»najlepszego«, jest tylko cały tłum debeściaków (GW, 23 X 02), Lech Wałęsa to w ostatnim czasie mój ulubiony bohater tzw. życia codziennego. Lechu debeściarz. Lechu rządzi. Lechu wymiata. Lechu po prostu ( 18 VI 08); wow / łoł / łał zasadniczo w polszczyźnie wyraz występuje w roli wykrzyknienia uzewnętrzniającego zachwyt z powodu jakiegoś zdarzenia czy jakiejś wiadomości (SGU). I tak na przykład: ŁAŁ!…z cyklu»ja nie mogę!!! Musisz to zobaczyć!!!«. Temat jak zapewne mnóstwo na przeróżnych forach, a mianowicie o tym, co was rozbawiło do łez czy zszokowało, a może nawet strwożyło i konieczność podzielenia się tym z resztą spędza wam sen z powiek… Niech posypią się linki! ( 8 IV 08). W tej funkcji pojawił się już w XVI wieku jako szkockie zawołanie wyrażające zdumienie i zadowolenie, a w latach 20. XX wieku pojawił się w gwarze anglojęzycznych Amerykanów w odniesieniu do czegoś nieprzewidzianego i przyjemnego zarazem. Co ciekawe, choć przytoczone powyżej jednostki zapożyczone występują w zasadzie tylko w języku młodzieżowym, nie jest ich zbyt wiele. Typowa dla współczesności (zwłaszcza dla ludzi młodych) wykwintna kreatywność w budowaniu słów i nadawaniu już istniejącym wyrazom nowych znaczeń 10 w większym stopniu ujawnia się w zakresie słownictwa rodzimego. Nie oznacza to bynajmniej, że pożyczki o różnym stopniu adaptacji nie podlegają 10 Por. na przykład wyrażenie fajowa impreza, które w Nowym słowniku gwary uczniowskiej przyjmuje znaczenie zabawa, na której pali się papierosy, przy czym jest to wtórne skojarzenie z fajkami, czyli papierosami.
15 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty mechanizmom derywacji czy też nie wchodzą w związki z innymi wyrazami, tworząc zaimprowizowane struktury (np. Spoko loko luz i spontan! SSiMP). W związku z tematem pozostaje również swoiste novum językowe coraz powszechniejsze stosowanie akronimów i emotikonów. Pomimo ograniczonego zasięgu ich występowania (języka komunikacji internetowej i telefonii komórkowej: czat, , Gadu-Gadu, IRC, SMS), kwestia godna jest choćby zasygnalizowania. Ten żywy język, wykorzystujący grę wyobraźni, ujawnia bowiem pewne preferencje użytkowników w zakresie ich wyboru i tworzenia zwykle są to formy związane z wyrażaniem stosunku wobec rozmówcy i wobec tego, o czym jest mowa (więc z okazywaniem aprobaty, pobłażania, zadowolenia lub demonstrowaniem ich braku) 11. Zasadniczo akronimy mają pochodzenie angielskie, przy czym ich zapis lub brzmienie są zróżnicowane. Reprezentatywne dla tej grupy są między innymi: lol, którego rozwinięciem jest fraza laughing out loud śmiejąc się głośno (ISA, SSI), rotfl jako skrót wyrażenia rolling on the floor laughing tarzając się po podłodze ze śmiechu (ISA, SSI), a także rox / roks wszystkie wyrażające satysfakcję, akceptację i uznanie. Podobnie jak emotikony, nie bez powodu zresztą nazywane też uśmieszkami ( smileys ). W świetle przytoczonego materiału źródłowego trudno wprawdzie nie zgodzić się z opinią, że w jakimś stopniu polszczyznę współczesną charakteryzuje tendencja do szybkiego i skrótowego porozumiewania się, co zapewne jest efektem stylu życia i rozwoju techniki. Tendencja do skrótowości wiąże się między innymi z budowaniem wyrażających ocenę form typu: w porzo / wporzo, oki, spoko, czy ze stosowaniem wartościujących neologizmów w rodzaju: odjechane, bajeranckie, czadowe (por. antonimy: obciachowe, badziewiaste, wieśniackie). Bliższa obserwacja zgromadzonego materiału pozwala przy tym zauważyć coś więcej w kwestii prognoz. Otóż fakt upowszechniania się nowego słownictwa w ramach języka środowiskowego (czy też między językami środowiskowymi) oraz przedostawania się go do polszczyzny ogólnej to jedno oblicze sprawy. Drugie jest takie, że część leksyki, utrwalając się w języku ogólnym, traci swoją popularność w socjolektach (np. wypas, cool), a jej miejsce zajmują inne jednostki. Należy mniemać, że przyczyny tego zjawiska są dwie: częstotliwość używania pewnych wyrazów zaciera ich wyrazistość semantyczną (jak w przypadku fajny), wysoka frekwencja jest 11 Co ciekawe, jak wynika z analiz przeprowadzonych przez Dorotę Zdunkiewicz- Jedynak, młodzież tworzy znacznie więcej słów o wydźwięku pozytywnym niż negatywnym. Autorka artykułu Młoda polszczyzna o wartościach, zaprezentowanego na zorganizowanej w marcu 2008 roku przez Uniwersytet Warszawski konferencji Człowiek słowo świat, odniosła się do wypowiedzi nastolatków na forach internetowych i w programach telewizyjnych i radiowych, a także poddała analizie młodzieżowe teksty utworów muzycznych.
16 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty ponadto źródłem wielofunkcyjności wyrazów. Wszystko to w efekcie prowadzi do zastąpienia pewnych wyrazów przez inne, częstokroć niekonwencjonalne, co ujawniają dyskusje na forach internetowych:»trendy«,»jazzy«,»glamour«, czyli modne słowa. Jakich słów nie może zabraknąć w języku, jeśli chce się być na czasie?//»trendy«,»jazzy«i»edgy«odeszły do lamusa. Teraz mówi się»kaczi«. // Teraz mówi się»fresk«, a nie»dżezi«( 7 III 07), Niedawno złapałem się na tym, że nie znam nowych zwrotów, słów i określeń, których używa młodzież. A niektóre są naprawdę świetne. // Moni, polecam gorąco dwa słowniki najmłodszej polszczyzny Bartka Chacińskiego. Niestety, przy tempie zachodzących w tym języku zmian, szybko przestaną być»dżezi«(dawniej:»trendy«). // Podobno zamiast»dżezi«mówi się teraz»fresz«. // Hm… w mojej okolicy słówko»dżezi«już wychodzi z użycia… dzieci w przedszkolu (!!) mówią teraz»freszi«( 10 X 05). Można przy tym odnotować spory udział angielszczyzny 12. Słownictwo to jak wynika z przytoczonych w artykule egzemplifikacji w niemałym stopniu uzyskuje polską pisownię i podlega polskim paradygmatom odmiany. Pojawia się przy tym pytanie o zasadność tych jednostek w języku polskim, skoro w gruncie rzeczy powielają one znaczenia słownictwa rodzimego i nie idzie tu wyłącznie o pożyczki strukturalne, ale równocześnie o kalki znaczeniowe (np. dla potwierdzenia czyjegoś zdania stosuje się słowo dokładnie, będące przeniesieniem angielskiego exactly). Analizowany w artykule krąg słownictwa ujawnia jeszcze jedną sprawę wulgaryzację języka. Warto zauważyć, że używanie słów obscenicznych i obelżywych w funkcji słownictwa aprobatywnego wykracza przy tym poza kontakty między młodymi ludźmi 13. Doświadczenie pokazuje, że słownictwo typu zajebisty, wykurwisty stało się podstawowym komponentem wypowiedzi, poprzez które skrótowo wyrażany jest stosunek wobec ciekawych sytuacji, intrygujących zdarzeń czy atrakcyjnych przedmiotów. Rodzi się to z przekonania, że większość ocen można wyrazić jednym słowem. Jednak z uwagi na to, że współczesny język obfitujący w nowości leksykalne głównie za sprawą ludzi młodych znamionuje również przemijalność, można mieć nadzieję na przynajmniej częściowy zanik słownictwa opartego na obscenach. Niewykluczone też, że negatywne nacechowanie pewnych słów zacznie się zacierać (co można obserwować na przykładzie wyrazu zajebisty). Aktualnie interesują- 12 Wiele takich jednostek odnotowuje Nowy słownik gwary uczniowskiej oraz Wypasiony słownik najmłodszej polszczyzny (np. czilautowy, full, oldskulowy). 13 Zob. A. Markowski, Sprawozdanie o stanie ochrony języka polskiego za lata , Warszawa 2005.
17 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty cym zjawiskiem pozostaje używanie słownictwa wulgarnego, o negatywnych konotacjach, w funkcji wykładników aprobaty czy uznania, więc mającego wartościować pozytywnie. Oczywiście, zaprezentowana w artykule leksyka nie stanowi wyczerpującego rejestru. Obok omówionych jednostek pojawia się bowiem szereg innych, jak na przykład: wyborowy, bezkonkurencyjny, niedościgniony, doskonały, świetny, mistrzowski, idealny, byczy, z ogromnym magazynem derywatów przysłówkowych, a także zasób wyrażeń przyimkowych typu: bez zarzutu, w dechę, na fest, w porząsiu. Z pewnością jednak odzwierciedla obecny stan języka w zakresie słownikowych wykładników aprobaty, akcentując zasadnicze zjawiska z tym związane. Wprawdzie zgromadzony materiał po części znajduje poświadczenie w słownikach, niemniej status wielu innych jednostek zapewne okaże się nietrwały. Po pierwsze dlatego, że w sporej mierze są to przecież nowotwory zbudowane niezgodnie z zasadami słowotwórstwa, a przez to także sprawiające kłopoty w odmianie, oraz formy wulgarne i wyrazy zapożyczane niepotrzebne, gdyż mają swoje rodzime odpowiedniki. Po wtóre, znaczna ich część to wyrazy będące efektem mody i należące raczej do języka mówionego, slangowe, typowe w zasadzie tylko dla języka młodzieży, więc o ograniczonym zasięgu. Po trzecie wreszcie, niektóre słowa (np. fajno, morowo) zyskują charakter jednostek okazjonalnych czy zanikających, gasnących, stając się z wolna formami archaicznymi. Można zatem przypuszczać, że niebagatelna część tego słownictwa stopniowo przejdzie w zapomnienie lub pozostanie wyłącznie w użyciu gwarowym. Tym niemniej leksyka wyrażająca aprobatę, zadowolenie i uznanie uwidocznia upotocznienie języka oraz odzwierciedla wytwarzanie się jego nowej, panującej odmiany, którą można nazwać substandardem polszczyzny Halina Kurek zwraca uwagę na dominowanie dwóch kodów mówionych we współczesnym języku polskim: substandard miejski oraz wiejski (obok gwar); mówiony język literacki, znajduje się na planie trzecim (H. Kurek, Przemiany społeczno-ekonomiczne w Polsce a zmiany językowe, w: Z polskich studiów slawistycznych. Językoznawstwo, Warszawa 1998, s ). Zob. też: Z. Topolińska, Charakter i dynamika językowych procesów integracyjnych w powojennej Polsce, Socjolingwistyka 1990, t. 9, s 29 35; A. Grybosiowa, Demokratyzacja i nobilitacja języka po drugiej wojnie światowej, w: Przemiany współczesnej polszczyzny, pod red. S. Gajdy, Z. Adamiszyn, Opole 1994, s ; K. Handke, Nisze językowe w społecznej przestrzeni miasta, Poznańskie Spotkania Językoznawcze 2003, t. 11, s
18 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty Wykaz skrótów DP Dziennik Polska DZ Dziennik Zachodni GW Gazeta Wyborcza ISA Internetowy słownik akronimów, dostęp: 10 VII 08 N Newsweek SA Słownik antonimów, pod red. A. Dąbrówki, E. Geller, Warszawa 1998 SE Super Express SGU Nowy słownik gwary uczniowskiej, pod red. H. Zgółkowej, Warszawa 2004 SJP Popularny słownik języka polskiego, pod red. B. Dunaja, Warszawa 2000 SJPD Słownik języka polskiego, t. 1 11, pod red. W. Doroszewskiego, Warszawa 1997 (wersja elektroniczna) SSI Słownik slangu informatycznego, dostęp: 10 VII 08 SSiMP Miejski słownik slangu i mowy potocznej, dostęp: 10 VII 08 SWB Słownik wyrazów bliskoznacznych, pod red. S. Skorupki, Warszawa 1987 SWO Słownik wyrazów obcych, pod red. I. Kamińskiej-Szmaj, Warszawa 2001 USJP Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1 4, pod red. S. Dubisza, Warszawa 2008
19 Jarosław Pacuła, Leksykalne wykładniki aprobaty Lexical exponents of approval in contemporary colloquial Polish. Sources evolution forecasts summary The paper concentrates on colloquial vocabulary expressing approval. The author draws attention to the lexicon as the dominant element in expressing acceptance, satisfaction or recognition in contemporary Polish, taking over the place of increasingly scarce syntactic constructions and verbal expressions of evaluation. This article addresses three issues: sources of lexical richness, etymology and forecasts for the evolution of evaluative vocabulary. The lexical analysis indicates the blurring of boundaries between styles and between social varieties of language, creating substandard Polish. To some extent, the author indicates the correctness of the data cited, but does not discuss the data solely with reference to standard language use. It is important that this sort of vocabulary occurs in everyday communication, in vivid and natural contexts perhaps reflecting the changing condition of the language. Evaluative language contains many new elements, often straying far from literary Polish, but as the observations confirm such vocabulary is generally understandable for the public and does not become the cause of disruption of communication.
20 O Autorze Jarosław Pacuła – historyk języka, leksykolog, adiunkt w Katedrze Komunikacji Medialnej, Public Relations i Edukacji Językoznawczej ATH w Bielsku-Białej, autor monografii Auschwitz słowa i milczenie. Studium leksykalno-semantyczne oraz kilkunastu artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych i pracach monograficznych, redaktor tomów: “Świat i Słowo” nr 15: Słowem (od- i do-)malowane oraz “Świat i Słowo” nr 17: Wspóln(otow)y język, rzeczoznawca Ministerstwa Edukacji Narodowej ds. podręczników i programów nauczania, członek PTJ, TMJP.
Ciemiączko – budowa, rodzaje, zrastanie, problemy, badanie
Część odnośników w artykule to linki afiliacyjne. Po kliknięciu w nie możesz zapoznać się z ofertą na konkretny produkt – nie ponosisz żadnych kosztów, a jednocześnie wspierasz pracę naszej redakcji i jej niezależność.
Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online
SPIS TREŚCI
Kości czaszki noworodka nie są ze sobą w pełni zrośnięte, tak jak u dorosłego. Dzieje się tak, ponieważ po urodzeniu głowa niemowlęcia wciąż rośnie. Elastyczne połączenia kości czaszki umożliwiają ponadto przejście główki płodu przez kanał rodny a trakcie porodu naturalnego. Kości czaszki zachodzą wówczas na siebie dachówkowato, zmniejszając obwód główki. Do kilku dni po porodzie poszczególne kości powracają na swoje miejsce; pomiędzy nimi pozostają kilkumilimetrowe szpary, zwane szwami.
Ciemiączko – budowa główki niemowlaka
Tuż po porodzie główka noworodka zazwyczaj jest lekko zniekształcona, często bywa wydłużona bądź niesymetryczna. To efekt przeciskania się przez wąski kanał rodny. Im dłużej dziecko przebywa w pozycji głową w dół, tym większe prawdopodobieństwo niesymetrycznego kształtu czaszki po porodzie. Dlatego też dzieci, które przychodzą na świat poprzez cesarskie cięcie zdecydowanie rzadziej mają zniekształcone czy wydłużone główki.
Oczywiście niesymetryczność u noworodka z biegiem czasu mija i kształt główki przybiera standardowe wymiary.
Średni obwód czaszki noworodka wynosi ok. 34 centymetry. Szwy czaszkowe u dziecka są ze sobą bardzo luźno związane, dzięki czemu główka może swobodnie wzrastać. Co istotne kości czaszki dziecka zrastają się przez cały czas, aż do osiągnięcia dorosłości. Nie zrastają się one jednak równocześnie. Wyznaczone zostały pewne normy wartości, które osiąga obwód głowy noworodka. Normy i siatki centylowe służą do pomiaru dziecka, który jest dokonywany podczas wizyt u pediatry. Pomiary te są szczególnie ważne w pierwszym roku życia dziecka. Pediatra sprawdza wówczas, czy główka rośnie w prawidłowym tempie i czy nie występują w jej wzroście jakieś nieprawidłowości.
Więcej informacji o pielęgnacji noworodka znajdziesz tutaj: Noworodek – obawy, karmienie piersią, opieka, pielęgnacja
Ciemiączko – charakterystyka i podstawowe informacje
Ciemiączko jest nieskostniałym spojeniem, które łączy ze sobą kości czaszki noworodków i niemowląt. Ciemiączka są wypełnione błoną łącznotkankową. Błoniaste połączenie między kośćmi czaszki ułatwia dziecku wydostanie się na świat. Ciemiączka zapewniają większą elastyczność czaszki, dzięki czemu umożliwiają prawidłowe ustawienie się dziecka przed porodem. Ponadto dzięki błoniastej budowie ciemiączka możliwe jest wykonywanie badań USG i ocena stanu mózgu dziecka. Badanie to jest wskazane w diagnostyce krwawień domózgowych czy też w wykrywaniu wad wrodzonych i innych nieprawidłowości czaszki.
Co warto wiedzieć o budowie czaszki? Sprawdź: Kości czaszki – wszystko, co należy wiedzieć
Rodzaje ciemiączek
Ciemiączek u noworodków jest kilka, choć z najważniejsze uznaje się ciemiączko przednie i tylne. Wymienia się następujące rodzaje ciemiączek:
ciemiączko przednie – ma kształt rombu czy latawca. Położone jest w linii środkowej czaszki, czyli na skrzyżowaniu szwu wieńcowego, szwu strzałkowego i szwu czołowego pomiędzy kośćmi czołowymi a kośćmi ciemieniowymi. Może być różnej wielkości, przy czym największe jest u – ma kształt rombu czy latawca. Położone jest w linii środkowej czaszki, czyli na skrzyżowaniu szwu wieńcowego, szwu strzałkowego i szwu czołowego pomiędzy kośćmi czołowymi a kośćmi ciemieniowymi. Może być różnej wielkości, przy czym największe jest u wcześniaków . Wymiary ciemiączka to od około 2×2 cm do 3×5 cm. Jest miękkie i płaskie i bardzo dobrze wyczuwalne. U kilkumiesięcznego niemowlęcia, zwłaszcza w czasie płaczu, można wyczuć jego tętnienie, co jest normą; ciemiączko tylne – ciemię tylne znajduje się w linii prostej od ciemienia dużego, za czubkiem głowy na skrzyżowaniu szwu strzałkowego i szwu węgłowego, pomiędzy kością potyliczną a kośćmi ciemieniowymi. Ma kształt trójkąta o szerokości około 1 cm. Zdarza się, że w momencie urodzenia jest już zarośnięte; ciemiączka boczne – są nazywane także ciemiączkami klinowymi i sutkowymi. To ciemiączka, które niezarośnięte występują u wcześniaków. Ciemiączka te zarastają w okresie życia płodowego. Ciemiączko klinowe, czyli przednio-boczne jest położone w między kością klinową, ciemieniową, skroniową i czołową. Natomiast ciemiączko sutkowe, czyli tylno-boczne jest ulokowane między kością skroniową, ciemieniową i łuską kości potylicznej.
Jeśli chcesz się dowiedzieć o rozwoju dziecka w brzuchu mamy, sprawdź: Fazy rozwoju płodu – pierwszy, drugi i trzeci trymestr ciąży
Rola ciemiączka w czaszce niemowlaka
Ciemiączko spełnia bardzo ważne funkcje w główce niemowlaka. Można wyodrębnić między innymi dwie główne funkcje:
ułatwienie porodu – ciemiączka ułatwiają dziecku przyjście na świat. Obwód główki płodu jest dość duży, przez co dziecku trudno jest się przecisnąć przez kanał rodny. Dzięki temu, że kości czaszki nie są zrośnięte, nie łamią się podczas porodu, tylko lekko przemieszczają nachodząc na siebie; ułatwienie badań – neonatolodzy, którzy wykonują badania niemowlaków określają ciemiączka jako okienka czy oczka w głowie, które pozwalają im zbadać prawidłowości funkcjonowania układu nerwowego. Dzięki ciemiączkom bowiem można wykonać – neonatolodzy, którzy wykonują badania niemowlaków określają ciemiączka jako okienka czy oczka w głowie, które pozwalają im zbadać prawidłowości funkcjonowania układu nerwowego. Dzięki ciemiączkom bowiem można wykonać USG przezciemiączkowe
Przeczytaj więcej o tym, jak rozpoznać zbliżający się poród: Objawy porodu
Ciemiączko – najczęściej występujące problemy
Na podstawie wyglądu ciemienia przedniego można wnioskować o stanie zdrowia niemowlęcia. Problemy, z którymi zgłaszają się rodzice do pediatrów dotyczą zazwyczaj:
zapadniętego ciemiączka – może być objawem – może być objawem odwodnienia . Zapadnięte ciemiączko występuje zazwyczaj w stanach chorobowych, takich jak: przewlekła biegunka, nasilone wymioty czy gorączka. Poza badaniem fizykalnym wykonuje się także badania laboratoryjne, czyli morfologię krwi , stężenie jonów czy badanie ogólne moczu; wypukłego ciemiączka – może być objawem – może być objawem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych . Ciemiączko w takim przypadku jest wypukłe i tętniące. Zmianom w wyglądzie ciemiączka towarzyszy gorączka i ciężki stan ogólny dziecka. Wypukłość ciemiączka, bez towarzyszącej gorączki i tętnienia, wskazuje na wzrost ciśnienia wewnątrz czaszki, co może być objawem wodogłowia lub krwiaka podtwardówkowego. Zwykle poszerzają się wówczas również szwy czaszkowe; pulsującego ciemiączka – ten objaw nie powinien wzbudzać u rodziców niepokoju. Pulsowanie ciemiączka zazwyczaj występuje wtedy, kiedy dziecko płacze. Wraz z ustaniem płaczu, ustępuje również pulsowanie. Pulsujące ciemiączko uznaje się za normę; tętniącego ciemiączka – jeśli dodatkowo występują drgawki, senność czy apatia dziecka może to oznaczać rozwój infekcji u dziecka.
Więcej informacji o chorobach, które najczęściej występują u noworodków znajdziesz tutaj: Najczęstsze choroby niemowląt– kolka, zaparcia, infekcje ucha
Kiedy zrasta się ciemiączko?
Zarastanie ciemiączek to proces dynamiczny. Ciemiączko przednie zarasta między 9. a 18. miesiącem, a tylne – już między 6. a 8. tygodniem życia. Jednak zmienność czasu zarastania ciemiączek u poszczególnych niemowląt jest znaczna.
Zdarza się jednak, że ciemiączko przednie zarasta zbyt wcześnie. Jeśli towarzyszy temu zarastanie szwów czaszkowych, o czym świadczą wałowate zgrubienia wzdłuż ich przebiegu, należy podejrzewać tzw. kraniostenozę – chorobę polegającą na niemożności powiększania się obwodu głowy. Konieczne jest wówczas leczenie operacyjne, gdyż zbyt mała czaszka uniemożliwia wzrost i prawidłowy rozwój mózgu.
Ciemiączko – badanie
Ciemiączka zawsze powinny pozostawać pod kontrolą pediatry. Podczas wizyt kontrolnych w gabinecie pediatrycznym, lekarz powinien zmierzyć obwód głowy dziecka i zbadać ciemiączka. Pediatra mierzy wielkość ciemiączek i ocenia czy nie są wklęsłe, wypukłe bądź tętniące. Wielkość ciemiączek wpływa na zalecane porcje dawkowania witaminy D. Zbyt wcześnie zrastające się ciemiączka bowiem, mogą być rezultatem zbyt dużej suplementacji witaminy D. Dlatego też dawkowanie witaminy D jest uzależnione od wieku, wagi oraz rozwoju dziecka. Ponadto rozmiar ciemiączka pomaga w określeniu wieku niemowlęcia. Błonowa budowa ciemiączka z kolei umożliwia lekarzowi wykonanie badania USG i ocenienie stanu mózgu dziecka.
Uwaga! Nieprawidłowy rozmiar ciemiączka może oznaczać stany chorobowe, takie jak: choroby układu kostnego, zespoły genetyczne, zaburzenia endokrynologiczne lub metaboliczne i wrodzone patologie ośrodkowego układu nerwowego. Z kolei zbyt późno zarastające ciemiączko może wskazywać na krzywicę bądź niedożywienie dziecka.
Jak pielęgnować ciemiączko?
Nierzadko rodzice obawiają się, że dotykając ciemiączek mogą zaszkodzić dziecku. Wynika to z faktu pozornej delikatności tej struktury. Okazuje się jednak, że ciemiączko i budująca go tkanka jest mocna, więc nie powinno się unikać ani czesania włosów dziecka ani tym bardziej mycia główki. Pielęgnacja główki dziecka nie powinna odbiegać od pielęgnacji pozostałych części ciała noworodka. Należy jednak pamiętać, by w czasie pielęgnacji obserwować ciemiączko, ponieważ pozwoli to na wczesne wykrycie nieprawidłowości. Podobnie, jeśli w na główce dziecka pojawią się rumieniowo-złuszczające zmiany należy zastosować oliwkę zmiękczającą skórę lub skonsultować z pediatrą wybór odpowiednich kosmetyków do pielęgnacji maluszka.
키워드에 대한 정보 kogo dotyczy określenie w ząbek czesany
다음은 Bing에서 kogo dotyczy określenie w ząbek czesany 주제에 대한 검색 결과입니다. 필요한 경우 더 읽을 수 있습니다.
이 기사는 인터넷의 다양한 출처에서 편집되었습니다. 이 기사가 유용했기를 바랍니다. 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오. 매우 감사합니다!
사람들이 주제에 대해 자주 검색하는 키워드 Stanisław Grzesiuk – Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka
- Stanisław Grzesiuk
- Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka
- Stanisław Grzesiuk – Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka
- cwaniak
- warszawa
- warszawiak
- grzesiuk
- folklor
Stanisław #Grzesiuk #- #Nie #masz #cwaniaka #nad #Warszawiaka
YouTube에서 kogo dotyczy określenie w ząbek czesany 주제의 다른 동영상 보기
주제에 대한 기사를 시청해 주셔서 감사합니다 Stanisław Grzesiuk – Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka | kogo dotyczy określenie w ząbek czesany, 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오, 매우 감사합니다.
